ช่วงโค้งสุดท้ายปลายปี การจัดอันดับคำศัพท์แห่งปีที่หลายคนรอคอยได้ทยอยประกาศแล้ว โดยในรายงานของสำนักข่าวเอพี ระบุว่า Merriam-Webster chooses vaccine as the 2021 word of the year หมายความว่า พจนานุกรมเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ เลือก ‘วัคซีน’ เป็นคำศัพท์แห่งปี 2021
ปีเตอร์ โซโคโลวสกี (Peter Sokolowski) บรรณาธิการใหญ่ของพจนานุกรมภาษาอังกฤษเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ (Merriam-Webster) เปิดเผยกับเอพีว่า ‘วัคซีน’ (vaccine) เป็นคำที่ได้รับการค้นหาสูงสุดทุกวันตลอดทั้งปี 2021 นี้ และคำนี้สะท้อนถึง 2 มิติด้วยกัน หนึ่งคือเรื่องราวทางวิทยาศาสตร์ ที่มีการพัฒนาวัคซีนขึ้นได้รวดเร็วอย่างน่าทึ่ง และอีกเรื่องคือข้อถกเถียงเรื่องนโยบาย ประเด็นการเมือง และความร่วมมือทางการเมืองอันเกี่ยวเนื่องกับวัคซีนนี้
ข้อมูลจากพจนานุกรมภาษาอังกฤษเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ ระบุว่า การค้นหาคำว่า วัคซีน พุ่งสูงขึ้น 601% ตลอดทั้งปี 2020 ในช่วงที่สหรัฐฯ อนุมัติวัคซีนเข็มแรกที่รัฐนิวยอร์กเมื่อเดือนธันวาคมปี 2020 จากการพัฒนาวัคซีนโควิดที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว และประเด็นข้อกังขาเรื่องประสิทธิผลของวัคซีนที่เกิดขึ้นในช่วงหลายเดือนในปีเดียวกันนี้ และถ้าเทียบกับตัวเลขในปี 2019 จะพบการก้าวกระโดดถึง 1048% ซึ่งมีผลมาจากการมาตรการบังคับฉีดวัคซีน การฉีดวัคซีนบูสเตอร์ ความลังเลใจในการฉีดวัคซีน และประเด็นเรื่องพาสปอร์ตวัคซีน ยิ่งทำให้คำนี้ได้รับความสนใจมากขึ้นไปอีก
ก่อนหน้านี้ พจนานุกรมภาษาอังกฤษออกซ์ฟอร์ด (Oxford English Dictionary) ยกให้คำว่า vax ซึ่งเป็นอีกรูปหนึ่งของคำว่า vaccine เป็นคำศัพท์แห่งปี 2021 เช่นกัน
บรรณาธิการใหญ่ของพจนานุกรมภาษาอังกฤษเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ ระบุว่า การใช้คำว่า วัคซีน ที่เป็นที่รู้จักครั้งแรกนั้นเกิดขึ้นในช่วงปี 1882 แต่ข้อมูลอ้างอิงเรื่องการใช้คำว่าวัคซีนนั้นเกิดขึ้นมาก่อนหน้านั้นอีก ในการกล่าวถึงของเหลวจากฝีดาษที่ใช้ในการปลูกฝี ส่วนคำว่า inoculation ที่แปลว่า การฉีดวัคซีน มีบันทึกการใช้ย้อนหลังไปถึงปี 1714
เกณฑ์การพิจารณาคำศัพท์แห่งปีของพจนานุกรมอื่นๆ จะเกิดขึ้นจากคณะกรรมการผู้จัดทำพจนานุกรมนั้นๆ แต่ทางพจนานุกรมภาษาอังกฤษเมอร์เรียม-เว็บสเตอร์ จะใช้เกณฑ์พิจารณาจากจำนวนการค้นหาข้อมูลคำศัพท์ที่เกิดขึ้นในแต่ละปี
นอกจากคำว่า วัคซีน ที่คว้าตำแหน่งคำศัพท์แห่งปี 2021 แล้ว ยังมีคำอื่นๆที่ติด 10 อันดับคำศัพท์ได้รับความสนใจในปีนี้ด้วย อาทิ คำว่า insurrection ที่แปลว่า การลุกฮือเพื่อโค่นอำนาจ มีการค้นหาคำศัพท์นี้พุ่งสูงถึง 61,000% ในปีนี้ จากเหตุการณ์บุกยึดอาคารรัฐสภาสหรัฐฯ เมื่อวันที่ 6 มกราคมที่ผ่านมา คำว่า infrastructure ที่แปลว่า โครงสร้างพื้นฐาน ได้รับการค้นหาหลังการผ่านร่างกฎหมายงบประมาณโครงสร้างพื้นฐานในยุคประธานาธิบดีโจ ไบเดน คำว่า perseverance ซึ่งเป็นชื่อของยานสำรวจดาวอังคารขององค์การนาซา ที่แตะพื้นผิวดาวอังคารเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ปีนี้ คำว่า nomad ซึ่งได้รับการกล่าวถึงจากภาพยนตร์เรื่อง Nomadland ซึ่งคว้าออสการ์มา 3 สาขา คำว่า cicada หรือ จักจั่น ที่ผุดขึ้นจากแผ่นดินในรอบ 17 ปีในหลายพื้นที่ของสหรัฐฯ และคำว่า meta ที่เป็นชื่อใหม่ของบริษัทแม่ของ Facebook
คำในข่าวสัปดาห์นี้ เสนอคำว่า vaccine ที่เป็นคำศัพท์แห่งปี 2021 เป็นคำนาม แปลตรงตัวว่า วัคซีน
คำว่า vaccination ก็เป็นคำนาม หมายถึง การฉีดวัคซีน ไปดูการใช้คำนี้ในประโยคกัน ตัวอย่างเช่น
Vaccination rates in the continent are among lowest in the world, making it highly vulnerable for an outbreak.
หมายความว่า อัตราการฉีดวัคซีนในทวีปนี้อยู่ในกลุ่มที่ต่ำที่สุดในโลก ทำให้เสี่ยงต่อการแพร่ระบาดของโรคอย่างมาก
มาที่คำว่า vaccinate เป็นคำกริยา แปลว่า ฉีดวัคซีน เมื่อ เติม -ed ต่อท้ายคำ อาจเเปลได้ว่า ฉีดวัคซีนเเล้ว
แต่ถ้าจะบอกว่า ยังไม่ได้ฉีดวัคซีน ให้เติม un- ไว้ข้างหน้า เป็นคำว่า unvaccinated
ไปดูการใช้คำว่า unvaccinated ในประโยคกัน ตัวอย่างเช่น
The wait for unvaccinated children is over. The government today rolls out the inoculation program for the younger population.
หมายความว่า การรอคอยของเด็กที่ไม่ได้รับวัคซีนสิ้นสุดลงแล้ว รัฐบาลประกาศแผนฉีดวัคซีนให้กับประชากรเด็กแล้ววันนี้
ในตัวอย่างเมื่อสักครู่ มีคำว่า inoculation ซึ่งเป็นคำนาม แปลได้เหมือนกับ vaccination คือ การฉีดวัคซีน
ถ้าเป็นคำกริยา คือคำว่า inoculate มีความหมายคล้ายกับ vaccinate นั่นเอง
ยังมีคำที่น่าสนใจเกี่ยวกับวัคซีนอีก นั่นคือคำว่า vax ที่เป็นคำศัพท์แห่งปีของพจนานุกรมภาษาอังกฤษออกซ์ฟอร์ดในปีนี้ คำว่า vax เป็นได้ทั้งคำนามและคำกริยาในรูปเดียวกัน ถ้าเป็นคำนาม จะแปลเหมือนกับคำว่า vaccine และ vaccination และถ้าเป็นคำกริยาจะให้ความหมายเหมือนกับคำว่า vaccinate นั่นเอง
นอกจากนี้ ยังมีคำว่า vaxxie เป็นคำนาม หมายถึง ภาพถ่ายเซลฟี่ของคนที่เข้ารับวัคซีน โดยเฉพาะวัคซีนโควิด-19 และแชร์ภาพนั้นลงบนสื่อสังคมออนไลน์
ในกลุ่มคำที่เกี่ยวกับวัคซีน ยังมีคำว่า jab เป็นได้ทั้งคำนามและคำกริยาในรูปเดียวกัน
คำว่า jab ที่ทำหน้าที่เป็นคำกริยา หมายถึง ต่อยหมัดเเย็บ, จิ้ม, ดัน และในปัจจุบัน ยังหมายถึง ฉีดวัคซีน ได้อีกด้วย
ไปดูการใช้คำว่า jab ที่เป็นคำกริยาแปลว่า ฉีดวัคซีน ในประโยคกัน ตัวอย่างเช่น
Hana said she will get jabbed tomorrow and may take the rest of the week off if she suffers strong side effect.
หมายความว่า ฮาน่าบอกว่าเธอจะฉีดวัคซีนพรุ่งนี้ และอาจต้องลาพักไปตลอดช่วงที่เหลือของสัปดาห์ ถ้าเธอมีอาการข้างเคียงจากวัคซีนน่ะ
ส่วนคำว่า jab ที่ทำหน้าที่เป็นคำนาม แปลว่า การต่อย การจิ้ม การกระเเทก และการกระเเนะกระเเหน
และมีสำนวนที่ว่า take a jab at ซึ่งหมายถึง กระเเนะกระเเหน, แหย่, หยอกเล่น, เเซว ไปดูการใช้สำนวนนี้ในประโยคกัน ตัวอย่างเช่น
Honey, is your sister still mad at me after I took a jab at her style during the party?
หมายความว่า ที่รักจ๋า คุณว่าน้องสาวคุณยังโกรธฉันอยู่ไหม หลังจากที่ฉันแซวสไตล์การแต่งตัวของเธอในงานปาร์ตี้น่ะ?
ส่งท้ายคำในข่าววันนี้ ด้วยคำคมจาก ดอน ริกเคิลส์ (Don Rickles) ดาราตลกชาวอเมริกัน ซึ่งเคยกล่าวเอาไว้ว่า
There's a difference between an actual insult and a friendly jab. So I don't think I'm offensive onstage.
หมายความว่า มันมีความแตกต่างระหว่างการดูถูกเหยียดหยามกันจริงๆ กับการจิกกัดแซวกันฉันท์มิตร ดังนั้นผมไม่คิดว่าผมหยาบคายบนเวทีนะ
