แม้ว่า ทับหลังปราสาทหนองหงส์และทับหลังปราสาทเขาโล้น โบราณวัตถุเก่าแก่ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16-17 หรือ ราว 1 พันปีก่อน จะได้รับการส่งมอบกลับคืน และเดินทางถึงประเทศไทยเรียบร้อยไปเมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา (28 พ.ค) แต่ขั้นตอนและกระบวนการทวงคืนนั้น ใช้ระยะเวลาและการตรวจสอบที่ยาวนานติดต่อกันมาหลายปี
นาย มังกร ประทุมแก้ว กงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส ให้สัมภาษณ์กับ วีโอเอ ไทย ถึงกระบวนการทวงคืน ที่เริ่มต้นเมื่อหลายปีก่อน หลังจากมีผู้ค้นพบว่าทับหลังทั้งสองนั้นมีการจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะแห่งเอเชีย (Asian Art Museum) ที่นครซาน ฟรานซิสโก
“ขั้นตอนที่ผ่านมาไม่ง่ายเลยครับ เรียกได้ว่าเริ่มต้นจากที่นักวิชาการทางโบราณคดีของไทย มาเห็นทับหลังทั้งสองชิ้นจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะแห่งเอเชียที่นครญซาน ฟรานซิสโก สื่อมวลชนไทยก็เริ่มต้นให้ความสนใจกับทับหลังทั้งสองชิ้นนี้ กระทรวงการต่างประเทศก็ได้สั่งการให้ ท่านธานี แสงรัตน์ (อธิบดีกรมสารนิเทศ และโฆษกกระทรวงการต่างประเทศ) ซึ่งดำรงตำแหน่ง กงสุลใหญ่ ณ นครลอส แอนเจลิสในขณะนั้น ไปที่พิพิธภัณฑ์ดังกล่าวและได้เห็นว่าทับหลังทั้งสองได้จัดแสดงอยู่ที่นั่น และเป็นจุดเริ่มต้นที่ทางการไทยเริ่มกระบวนการทวงคืนอย่างเป็นทางการ
.. หลังจากกระบวนการทางกฎหมายที่ใช้เวลากว่า 4 ปี ในที่สุดทางพิพิธภัณฑ์ก็ยินดีที่จะส่งคืนทับหลังทั้งสองชิ้นให้กับทางการไทย และวันนี้ (25 พ.ค.) ก็เป็นการจัดพิธีอย่างเป็นทางการที่ทางกระทรวงความมั่นคงแห่งมาตุภูมิของสหรัฐฯ ทำได้ส่งมอบทับหลังทั้งสองให้กับทางการไทย” กงสุลใหญ่ ณ นครลอส แอนเจลิส กล่าวกับ วีโอเอ ไทย
ในพิธีการจัดส่งมอบทับหลังปราสาทหนองหงส์และทับหลังปราสาทเขาโล้น จัดขึ้นที่สถานกงสุลใหญ่ ของไทย ที่ นครลอส แอนเจลิส เมื่อสัปดาห์ก่อน (25 พ.ค.) สำนักงานสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิสหรัฐฯ (Homeland Security Investigation – HSI) ซึ่งเป็นหน่วยงานของรัฐบาลกลางสหรัฐฯ ที่ดำเนินการติดตามและรวบรวมนำวัตถุโบราณทั้งสองจัดส่งคืนให้กับรัฐบาลไทย ได้ส่งเจ้าหน้าที่ระดับสูงเดินทางไปร่วมพิธีการส่งมอบในครั้งนี้ด้วย ท่ามกลางสักขีพยาน และการจัดพิธีสักการะบูชาตามความเชื่อทางศาสนาของฝ่ายไทย โดยมี นายมนัสวี ศรีโสดาพล เอกอัครราชทูต ณ กรุงวอชิงตัน เป็นผู้แทนฝ่ายไทยในการรับมอบ
เพ็ญพิมพ์ จิตรธร ชาวไทยในนครลอส แอนเจลิส ที่เดินทางไปร่วมงาน รู้สึกปลาบปลื้มและยินดี ที่ได้เห็นศิลปวัตถุล้ำค่ากลับคืนสู่ประเทศไทย
“เชื่อว่าคนไทยทุกคนที่นี่มีความยินดีมากๆที่เราได้กลับคืน แล้วก็วันนี้ก็มีคนมากมายให้ความสนใจ ทั้งผู้สื่อข่าวและคนทั่วไปได้มีโอกาสเข้ามาดูสวยมากๆ เป็นความภาคภูมิใจที่เราได้เห็นของเก่าแก่ของประเทศไทย”
ทับหลังหินทรายซึ่ง จำหลักเรื่องราวความเชื่อในศาสนาฮินดู ทั้งสองหลัก มีหลักฐานพบว่าเคยประดิษฐานอยู่เหนือกรอบประตูของปราสาทหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ และปราสาทเขาโล้น จังหวัดสระแก้ว มาก่อน โดยเชื่อว่าน่าจะถูกลักลอบนำออกจากประเทศไทยในช่วงปี พุทธศักราช 2508-2511 หรือ กว่า 50 ปีก่อน ซึ่งขณะนั้นอยู่ในช่วงสงครามเวียดนาม
ขณะที่ทางพิพิธภัณฑ์ศิลปะแห่งเอเชีย ที่ซาน ฟรานซิสโก ระบุว่า ได้รับบริจาคทับหลังดังกล่าวมาจาก นายเอเวรี บรันดิจ (Avery Brundage) อดีตประธานคณะกรรมการโอลิมปิคสากล และ นักสะสมของเก่า ชาวอเมริกัน ซึ่งเสียชีวิตไปเมื่อปี พุทธศักราช 2518
กงสุลใหญ่ ณ นครลอส แอนเจลิส บอกว่า ขั้นตอนการทวงคืนวัตถุโบราณทั้ง 2 ชิ้นในช่วงที่ผ่านมา ยังขยายไปถึงการขอทวงคืนโบราณวัตถุชิ้นอื่นๆอีกจำนวนไม่น้อย ซึ่งขณะนี้มีอีกหลายชิ้นที่กำลังอยู่ในกระบวนการตรวจสอบและเทียบเคียงพยานหลักฐานจากบัญชีของทางการไทย
"สถานทูตฯไทย ที่กรุงวอชิงตัน ได้ส่งรายชื่อโบราณวัตถุ ทั้งทับหลัง และโบราณวัตถุชิ้นอื่นๆ ที่ทางฝ่ายไทยประสงค์จะทวงคืนจากสหรัฐฯ ให้กับทางกระทรวงความมั่นคงแห่งมาตุภูมิของสหรัฐฯ เพื่อให้ส่งรูป ออกไป เพื่อค้นหา" มังกร ประทุมแก้ว กงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส
นาย เดวิด พรินซ์ (David A. Prince) หัวหน้าเจ้าหน้าที่พิเศษ สำนักงานสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิสหรัฐฯ ที่ นครลอสแอนเจลิส ยืนยัน และให้คำมั่นกับทางการไทยว่า หน่วยงานของเขาจะตรวจสอบและทำงานอย่างเต็มที่เพื่อที่จะนำโบราณวัตถุของไทยชิ้นอื่นๆที่สูญหายและถูกลักลอบนำเข้ามาในสหรัฐฯ ส่งกลับคืนประชาชนชาวไทยให้ได้
การส่งมอบโบราณวัตถุที่มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ โบราณคดี และวัฒนธรรม คืนให้แก่รัฐบาลไทยและประชาชนไทยในครั้งนี้ สะท้อนการทำงานอย่างใกล้ชิดจากหลายหน่วยงานของไทยและสหรัฐฯ โดยเฉพาะสำนักงานสืบสวนความมั่นคงแห่งมาตุภูมิสหรัฐฯ หน่วยงานจากรัฐบาลกลาง ที่ทำหน้าที่โดยตรงในสอบสวนและดำเนินคดี เพี่อส่งโบราณวัตถุคืนให้แก่รัฐบาลต่างประเทศและเจ้าของโดยชอบธรรมมาแล้วกว่า กว่า13,000 รายการในช่วงที่ผ่านมา
