ประธานาธิบดีโอบามาพบผู้นำ ASEAN ขณะที่กำลังมีความตึงเครียดมากขึ้นเรื่องอาณาเขตในน่านน้ำทะเลจีนตอนใต้

ขณะที่ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศใหญ่ 2 ประเทศในเอเชียคือ จีน กับ ญี่ปุ่นกำลังมีความตึงเครียดมากขึ้นนี้ คาดว่า ประธานาธิบดีสหรัฐ บารัค โอบามา กับบรรดาผู้นำรัฐบาลของประเทศสมาชิกสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือ ASEAN จะเรียกร้องให้มีการหาทางแก้ปัญหากรณีพิพาทขัดแย้งเรื่องอาณาเขตในทะเลจีนตอนใต้โดยสันติวิธี

ประเด็นเรื่องนี้ปะทุคุกรุ่นขึ้มาเมื่อต้นปีนี้ เมื่อจีนอ้างว่า อาณาบริเวณซึ่งเป็นเส้นทางเดินเรือสำคัญนั้น เป็นส่วนหนึ่งของผลประโยชน์แห่งชาติแกนหลักของจีน เมื่อเดือนที่แล้ว นาวีของจีนไปปักธงชาติที่เกาะปะการังในบริเวณใต้สุดของทะเลจีนตอนใต้เพื่ออำนาจแสดงอธิปไตยในบริเวณนั้น

แต่ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม บรูไน ไต้หวัน และมาเลเซีย ต่างก็อ้างสิทธิในบริเวณดังกล่าว และแนวหมู่เกาะ Spratly เช่นกัน เมื่อปี 2531 เวียดนามกับจีนปะทะสู้รบกันถึงขั้นมีคนเสียชีวิต

เป็นที่เข้าใจกันว่า ใต้ท้องทะเลโดยรอบหมู่เกาะนั้น มีแหล่งทรัพยากรอย่าง น้ำมันและก๊าซธรรมชาติอุดมสมบูรณ์

ในสัปดาห์นี้ โฆษกกระทรวงการต่างประเทศของจีน เตือนสมาคมอาเซียน (ASEAN) และสหรัฐไม่ให้ออกคำแถลงใดๆ เกี่ยวกับกรณีดังกล่าว โดยกล่าวว่า ผู้ที่อยู่วงนอก ไม่ควรเข้ามาแทรกแซงกรณีพิพาทขัดแย้งนี้ และว่า ไม่ควรทำให้ประเด็นเรื่องนี้กลายเป็นเรื่องระหว่างประเทศ เพราะจะไม่ช่วยแก้ปัญหา แต่ยังจะทำให้ปัญหายุ่งยากขึ้นด้วย

สมาคมอาเซียน ขอให้มีการเจรจาหลายฝ่ายเพื่อแก้ปัญหาเรื่องอาณาเขตในทะเลจีนตอนใต้ แต่ทางการจีนคัดค้านบอกปัดความคิดนั้น

เมื่อเดือนกรกฎาคม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐ Hillary Clinton กล่าวกับบรรดารัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของภาคีอาเซียนว่า ทางการสหรัฐมีความจำเป็นที่จะต้องดำเนินการให้น่านน้ำส่วนนี้เปิดสำหรับทุกฝ่าย

ไซมอน เดย์ ประธานสถาบันกิจการระหว่างประเทศของสิงคโปร์ กล่าวว่า ทางการสหรัฐจะต้องยกระดับการติดต่อทำงานกับสมาคมอาเซียน แต่ไม่กันจีนออกอยู่ต่างหาก

--- ไซมอน เดย์ กล่าวว่า ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แสดงให้เห็นว่า มีความวิตกเกี่ยวกับสิ่งที่จีนกำลังทำและการตอบสนองของจีน เขากล่าวว่า การประชุมสุดยอดระหว่างสหรัฐกับประเทศสมาคมอาเซียน นั้น หากจะให้เป็นประโยชน์ จะต้องไม่ใช่เป็นเพียง สหรัฐพยายามให้ประเทศภาคีอาเซียนกลับเข้ามาอยู่ในแวดวงของสหรัฐอีก โดยอยู่ข้างสหรัฐทั้งหมด เพราะประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้คงไม่เข้าข้างสหรัฐอย่างไม่มีเหตุมีผล แต่เขาเห็นว่า การประชุมสุดยอดครั้งนี้จะเป็นการเจรจาหารือเชิงกุศโลบายที่จะช่วยโยงสหรัฐกับจีนและประเทศอื่นๆ ในเอเชียเป็นสามเส้า

การประชุมสุดยอดระหว่างสหรัฐกับประเทศภาคี ASEAN ในวันศุกร์นี้ มีขึ้นขณะที่สัมพันธภาพระหว่างจีนกับญี่ปุ่นเสื่อมลงเนื่องจากกรณีที่ญี่ปุ่นควบคุมตัวกัปตันเรือของจีนลำหนึ่งเมื่อต้นเดือนนี้ หลังจากที่เรือของเขาชนกับเรือลาดตระเวนของญี่ปุ่น 2 ลำใกล้หมู่เกาะที่ทั้งจีนและญี่ปุ่นต่างอ้างกรรมสิทธิ

ทางการจีนตัดการแลกเปลี่ยนระหว่างรัฐบาลกับทางการญี่ปุ่น และนายกรัฐมนตรีจีน เหวินเจียบาว กล่าวว่า จีนจะดำเนินมาตรการอื่นกับญี่ปุ่นต่อไป หากกัปตันเรือของจีนผู้นั้นไม่ได้รับการปล่อยตัวในทันที

ผู้เชี่ยวชาญด้านการเมืองและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้กล่าวว่า สถานการณ์นี้มีความหมายบางอย่างต่อสมาคมอาเซียน

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ กิติ ประเสริฐสุข รองคณบดีฝ่ายวิเทศสัมพันธ์ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ แสดงทัศนะว่า เรื่องระหว่างจีนกับญี่ปุ่นนั้น ไม่ต่างไปจากสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นในแถบทะเลจีนตอนใต้ และท่าทีของจีน จะมีผลต่ออารมณ์ความรู้สึกของ ASEAN และอาจเพิ่มความสำคัญของการเจรจาเกี่ยวกับบริเวณทะเลจีนตอนใต้ด้วย

อาจารย์กิติเสริมว่า ASEAN อยากให้สหรัฐเกี่ยวข้องในภูมิภาคนี้ในระดับหนึ่งที่จะไม่เป็นผลเสียต่อความสัมพันธ์กับจีน

อาจารย์กิติ ประเสริฐสุข กล่าวว่า ASEAN ต้องเล่นบทที่ละเอียดอ่อนในอันที่จะให้สหรัฐเข้ามาเกี่ยวข้องเพื่อให้มีดุลยภาพกับจีน

คาดว่า การประชุมสุดยอด สหรัฐ - ASEAN นอกรายการการประชุมประจำปีของสมัชชาใหญ่สหประชาชาติ คราวนี้ จะรวมเรื่องความร่วมมือด้านความมั่นคงโดยเฉพาะในการต่อสู้กับการก่อการร้ายด้วย

นักวิชาการฟิลิปปินส์ที่ศูนย์ Woodrow Wilson ในกรุงวอชิงตัน Patricio Abinales อยากให้สหรัฐให้ความช่วยเหลือแก่ฟิลิปปินส์และประเทศไทยมากขึ้นในเรื่องนี้ โดยมุ่งที่ภาคใต้ของประเทศทั้งสอง ซึ่งกำลังถูกบ่อนทำทายโดยกลุ่มแข็งข้อก่อการมุศลิมแนวแข็งกร้าว

Patricio Abinales แสดงทัศนะว่า สหรัฐจะยังมีความวิตกต่อไปเกี่ยวกับวิธีการที่กลุ่ม Al Qaida กับ กลุ่ม Jemaah Islamiyah ทำงานอยู่ในภูมิภาคนี้ และจะช่วยเหลือรัฐบาลในฟิลิปปินส์และในไทยในการรับมือกับกลุ่มอิสลามแนวแข็งกร้าวสุดกู่เหล่านี้ ขณะที่สนับสนุนวิธีการเจรจากับกลุ่มอิสลามในท้องถิ่น

สำนักงานเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศของสหรัฐหรือ USAID เริ่มโครงการช่วยเหลือในการพัฒนาในภาคใต้ของไทยระยะ 5 ปีมูลค่า 30 ล้านดอลล่าร์เมื่อต้นปีนี้ และให้ความช่วยเหลือมูลค่า 345 ล้านดอลล่าร์สำหรับโครงการในมินดาเนาของฟิลิปปินส์ตั้งแต่ปี 2543 เป็นต้นมา

การประชุมสุดยอดในวันศุกร์นี้ จะเป็นครั้งที่สองระหว่างประธานาธิบดีโอบามากับรรดาผู้นำ ASEAN