กรมศิลปากรของอาฟกานิสถานมีเวลาแค่สองปีเท่านั้น ในการขุดค้นหาสมบัติล้ำค่าในแหล่งอารยธรรมของศาสนาพุทธสี่จุดทั่วภูเขาลูกนี้ก่อนที่บริษัททำเหมือแร่ทองแดงจะเริ่มเปิดหน้าเหมือง
คุณ Khair Muhammad Khairzada เจ้าหน้าที่กรมศิลปากรอาฟกานิสถาน กล่าวกับผู้สื่อข่าววีโอเอว่า ทีมงานจากกรมมีนักโบราณคดีแค่ 24 คน ปัญหาใหญ่ที่สุดคือมีคนไม่พอ พื้นที่ที่ต้องขุดกว้างใหญ่มาก
ที่นี่ ชาวพุทธเคยตั้งรกรากมาก่อนราว 1500 ปีที่แล้ว ศาสนาพุทธเคยรุ่งเรืองมากก่อนหน้าที่ในอาฟกานิสถานจะกลายเป็นชาติมุสลิม
จุดนี้เคยเป็นแหล่งแสวงบุญและมีวัด นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งแร่ทองแดงที่สำคัญมาตั้งแต่ในอดีต ชื่อของภูเขา Mes Aynak แปลว่า ทองแดงแห่งภูเขา Aynak
โบราณวัตถุล้ำค่าส่วนใหญ่ที่อยู่เหนือระดับพื้นดินถูกขโมยไปเกือบเกลี้ยง หัวขโมยยังขุดอุโมงค์ลงไปตัดเอาเศียรพระพุทธรูปขยาดยักษ์ไปแล้วมากมาย นอกจากนี้ยังมีปัญหาดินถล่มเกิดขึ้นในพื้นที่ด้วย และที่แย่ไปกว่านั้น บริษัทเหมืองแร่จากจีนจะเริ่มขุดเอาแร่ทองแดงในภูเขาลูกนี้มูลค่าหลายพันล้านดอลล่าร์สหรัฐ บริษัททำเหมืองได้ตั้งแคมป์ในพื้นที่แล้ว
คุณอับดุล กาดี เท็มโมรี หัวหน้าทีมนักโบราณคดี บอกว่า มีเวลาจำกัดมากในการขุดค้นแหล่งอารยธรรมศาสนาพุทธนี้ก่อนที่บริษัทเหมืองจีนจะเริ่มขุดภูเขาทั้งลูกให้ราบเป็นหน้ากลอง เขาบอกว่ามีแต่นักโบราณคดีหัวอกเดียวกันเท่านั้นที่จะเข้าใจสถานการณ์นี้
กรมศิลปากรอาฟกานิสถานไม่มีโอกาสขยายเวลาในการขุดค้นออกไป ทางการอาฟกานิสถานได้รับค่าตอบแทนจากบริษะททำเหมืองจีนสี่พันล้านดอลล่าร์สหรัฐ เป็นรายได้มหาศาลที่สุดที่รัฐบาลอาฟกานิสถานเคยได้จากนักลงทุนและยังสร้างงานให้กับประเทศที่บอบช้ำจากสงครามครั้ง
แม้รายได้จากการให้สัมปทานเหมืองจะเป็นประโยชน์แก่อาฟกานิสถาน นักโบราณคดีท้องถิ่นชี้ว่านี่เป็นการได้ไม่คุ้มกับการเสีย คุณอับดุล กาดี เท็มโมรี บอกกับผู้สื่อข่าววีโอเอว่า ประวัติศาสตร์จะเป็นผู้ตัดสินเองว่าคนเหล่านี้ทำผิด บริษัทเหมืองจีนนี้เทียบได้กับพวกก่อการร้าย เพราะพวกทาเลบันทำลายใช้ปืนเป็นอาวุธในการทำลายโบราณวัตถุของอาฟกานิสถานในขณะที่บริษัทเหมืองจากจีนใช้เงินเป็นอาวุธทำลายแหล่งอารยธรรมล้ำค่าเหล่านี้
ทีมนักโบราณคดีอาฟกานิสถาน ได้ค้นพบโบราณวัตถุหลายร้อยชิ้นตั้งแต่เริ่มทำการขุดค้น และนำไปเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ แต่เชื่อว่ายังมีสมบัติล้ำค่าทางวัฒนธรรมอีกมากมายไม่รู้จำนวนได้ฝังอยู่ใต้ดิน นักโบราณคดีชาวอาฟกานิสถานกำลังแข่งกับเวลาเพื่อพิทักษ์อดีตอันรุ่งเรืองของอาฟกานิสถานที่กำลังถูกคุกคามโดยอำนาจเม็ดเงินที่อาฟกานิสกานต้องการในการสร้างประเทศ
