รัฐมนตรีต่างประเทศของสมาชิกอาเซียนประชุมกันกับเจ้าหน้าที่ระดับสูงของจีนเรื่องกรณีพิพาทด้านกรรมสิทธิ์ทางทะเลในทะเลจีนใต้ และเมื่อถึงเวลาออกแถลงการณ์ร่วมมือวันอังคาร มีเหตุการณ์ประหลาดเกิดขึ้น
แถลงการณ์ร่วมจากการประชุมที่เมืองคุนหมิง ประเทศจีน แสดงถ้อยคำที่รุนแรงซึ่งระบุถึงความตึงเครียดในทะเลจีนใต้ แต่หลังจากนั้นแถลงการณ์ฉบับดังกล่าวถูกดึงกลับออกไปอย่างรวดเร็ว
กระทรวงต่างประเทศมาเลเซียเป็นฝ่ายเปิดเผยเอกสารในตอนแรก แต่ต่อมาภายหลังเมื่อเอกสารถูกดึงออกไป เจ้าหน้าที่บอกว่ามีความจำเป็นต้องแก้ไขเนื้อหาอย่างเร่งด่วน
อย่างไรก็ตาม รอยเตอร์สรายงานวันพุธว่า ยังไม่มีการออกแถลงการณ์ฉบับปรังปรุงใหม่
ความแปลกประหลาดนี้เป็นที่พูดถึงในหมู่สื่อ และผู้ติดตามประเด็นความขัดแย้งเรื่องดินแดนในทะเลจีนใต้ ซึ่งจีนเป็นคู่กรณีกับหลายประเทศในภูมิภาค
แต่จีนบอกว่าสื่อตื่นเต้นกับข่าวนี้เกินไป และว่าเอกสารที่หลุดออกมาตอนแรกไม่ใช่เอกสารทางการ
รัฐมนตรีต่างประเทศจีน หวังยี่ กล่าวว่าความร่วมมือระหว่างจีนและกลุ่มประเทศอาเซียนยิ่งใหญ่กว่าความเห็นไม่ลงรอยเรื่องใดๆ ก็ตามในทะเลจีนใต้
ด้านโฆษกกระทรวงต่างประเทศจีนกล่าวว่า การประชุมนี้เป็นการเจรจาแบบปิดและไม่มีการวางแผนว่าจะออกแถลงการณ์ร่วมใดๆ
นิตยสารไทม์เปิดเผยว่า เนื้อหาส่วนหนึ่งของเอกสารที่ถูกดึงออกไป ระบุว่า “อาเซียนขอแสดงความกังวลอย่างจริงจังต่อพัฒนาการที่เกิดขึ้นต่อเนื่องที่ผ่านมา ซึ่งลดทอนความเชื่อมั่นและความมั่นใจ ขณะเดียวกันก็เพิ่มความตึงเครียด และนั่นอาจบั่นทอนสันติภาพ ความปลอดภัย และความมั่นคงในทะเลจีนใต้”
ทางผู้สื่อข่าว วอยซ์ออฟอเมริกา Steve Herman ที่กรุงเทพฯ สัมภาษณ์ Curtis Chin อดีตทูตสหรัฐฯ ประจำธนาคารเพื่อการพัฒนาแห่งเอเชียหรือ ADB ซึ่งกล่าวว่า การที่เอกสารแถลงการณ์ร่วมถูกดึงออกอย่างร่วงด่วน เป็นเหตุการณ์ที่ไม่น่าเชื่อว่าจะเกิดขึ้น และไม่น่าจะเป็นสัญญาณที่ดี
เขากล่าวว่า เหตุการณ์นี้แสดงให้เห็นถึงผลประโยชน์ที่มีมากในทะเลจีนใต้
ทัศนะของอดีตทูต Curtis Chin เป็นไปในทางเดียวกันกับอาจารย์ ฐิตินันท์ พงษ์สุทธิรักษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และผู้อำนวยการสถาบัน Institute of Security and International Studies ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
อาจารย์ฐิตินันท์กล่าวว่าเป็นเรื่องแปลก ซึ่งเท่าที่ตนจำได้ไม่น่าจะเคยเกิดขึ้น
แถลงการณ์ร่วมที่อยู่ๆ ถูกลบออกไป เรียกร้องให้มีการเคารพกฎหมายระหว่างประเทศ ขณะที่จีนยืนกรานจะไม่ยอมรับคำตัดสินที่จะมีขึ้นของคณะอนุญาโตตุลาการต่างประเทศ ซึ่งน่าจะลงความเห็นเข้าข้างฟิลิปปินส์ ในความขัดแย้งด้านกรรมสิทธิ์ทางทะเลที่ทั้งสองประเทศเป็นคู่กรณีกันอยู่
แหล่งข่าววงการทูตกล่าวว่า เจ้าหน้าที่จีนกดดันมาเลเซียซึ่งเปิดเผยแถลงการณ์ร่วมต่อสื่อ ให้ถอนการเผยแพร่แถลงการณ์ฉบับดังกล่าว
เมื่อสี่ปีก่อน ความเห็นที่ไม่ตรงกันเรื่องทะเลจีนใต้ของประเทศสมาชิกอาเซียน ทำให้ที่ประชุมที่ประเทศกัมพูชาไม่สามารถออกแถลงการณ์ร่วมจากการประชุมสุดยอดได้
อาจารย์ฐิตินันท์กล่าวว่า ในช่วงสี่ปีที่ผ่านมา ความขัดแย้งทวีความเข้มข้นขึ้นอย่างมาก และสถานการณ์เปลี่ยนแปลงไปทุกขณะ โดยที่มีการแบ่งฝักแบ่งฝ่ายกันมากขึ้น
นักวิชาการผู้นี้กล่าวว่า เหตุการณ์ถอนแถลงการณ์ร่วมในครั้งนี้เป็นลางร้าย และยิ่งน่าจะยกระดับความตึงเครียดระหว่างอาเซียนและจีนต่อไปจากนี้ด้วย
(รายงานโดย Steve Herman และสำนักข่าวต่างประเทศ / เรียบเรียงโดย รัตพล อ่อนสนิท)
