นักเคลื่อนไหวด้านสิทธิมนุษยชนกล่าวว่า ระบบการแบ่งชนชั้นวรรณะ ยังคงมีอยู่ในอินเดีย แม้จะมีการออกกฏหมายห้ามเลือกปฏิบัติมานานกว่า 50 ปีแล้วก็ตาม
คนกลุ่มวรรณะจัณฑาลคือกลุ่มที่ถูกรังเกียจ และถูกเลือกปฏิบัติมากที่สุดในสังคมอินเดียในขณะนี้
ประชากรอินเดียซึ่งมีอยู่ประมาณพันล้านคน เกือบร้อยละยี่สิบ หรือราว 170 ล้านคน ถูกเรียกว่าจัณฑาล ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่อยู่นอกวรรณะของศาสนาอินดู ซึ่งมีอยู่ 4 วรรณะ จัณฑาลเป็นกลุ่มคนที่ถูกรังเกียจและถูกเลือกปฏิบัติ
อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ปี 2498 เป็นต้นมา อินเดียถือว่าการเลือกปฏิบัติต่อคนกลุ่มนี้ เป็นสิ่งผิดกฏหมาย แต่นั่นก็เป็นเพียงข้อบังคับที่อยู่ในแผ่นกระดาษ ยังไม่เกิดผลจริงในทางปฏิบัติ
คุณรัชนี ติรัก นักเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิคนจัณฑาลในอินเดีย กล่าวว่า แม้กฏหมายเปลี่ยนไป แต่ความเชื่อของคนยังไม่เปลี่ยนแปลง มีเจตนารมณ์ทางการเมือง ที่จะให้ยุติการเลือกปฏิบัติต่อคนจัณฑาล แต่อคติที่มีต่อคนกลุ่มนี้ฝังรากลึก ไม่สามารถทำให้หมดไปได้ ภายในเวลาไม่กี่ปี
การสำรวจเมื่อไม่นานมานี้พบว่า มีโรงเรียนรัฐบาลในอินเดียถึงร้อยละ 38 ซึ่งเด็กจัณฑาลต้องแยกโต๊ะรับประทานอาหารกับเด็กวรรณะอื่น และมีโรงเรียนถึงร้อยละ 20 ซึ่งเด็กจัณฑาลไม่ได้รับอนุญาติให้ดื่มน้ำ ร่วมแหล่งเดียวกับเด็กวรรณะอื่นๆ
แต่ที่แย่ไปกว่านั้น ก็คือเคยเกิดกรณีครูลงโทษนักเรียนจัณฑาลอย่างรุนแรง ชายผู้หนึ่งกล่าวว่า เขาลาออกจากโรงเรียนเมื่อ 38 ปีก่อน เพราะถูกลงโทษด้วยการตีด้วยขาเก้าอี้ เพียงเพราะจ่ายค่าเล่าเรียนไม่ตรงเวลา ในขณะที่นักเรียนคนอื่น ที่ทำแบบเดียวกับเขา แต่อยู่ต่างวรรณะกัน เพียงแค่ถูกตักเตือนเท่านั้น นอกจากนี้นักเรียนจัณฑาล ยังคงต้องนั่งอยู่หลังห้อง และไม่ได้รับการเหลียวแลจากครูผู้สอน
เขาเล่าต่ออีกว่า ร้านขายของชำในหมู่บ้านในอุตรประเทศ ไม่ยอมรับเงินจากมือโดยตรงของลูกค้าจัณฑาล และอีกหลายหมู่บ้านที่คนจัณฑาลถูกก่อกวนรังควานเมื่อสวมเสื้อผ้าใหม่ บางคนถูกบังคับให้เหน็บกิ่งไม้ไว้ที่หลัง เพื่อให้ช่วยลบรอยเท้าเวลาเดิน หรือแม้จะจัดงานแต่งงาน ก็ยังถูกวรรณะอื่นที่อยู่ในหมู่บ้านเดียวกัน กดดันให้เลิก
ครูผู้หนึ่งเล่าว่า ครอบครัวของเขาเตรียมจัดงานใหญ่โต แต่ทันทีที่เขาเดินออกจากบ้าน เพื่อไปหาลูกสาว ชาวบ้านบางคนที่อยู่ในวรรณะสูงกว่า ออกมาด่าทอว่า วรรณะจัณฑาลไม่ควรมีพิธีแต่งงานที่เอิกเกริก
แม้คนจัณฑาลยังคงถูกเลือกปฏิบัติอยู่ แต่ก็ยังคงมีการรณรงค์ตามหมู่บ้าน เพื่อให้คนกลุ่มนี้ รู้สึกเชื่อมั่นว่าการศึกษา ยังคงเป็นกุญแจสำคัญของความสำเร็จ
ทางด้านคุณรัชนี ติรัก นักเคลื่อนไหวเพื่อคนจัณฑาลเปรยว่า แม้ประเทศอินเดียจะมีโครงการส่งยานอวกาศไปยังดวงจันทร์ แต่คนจัณฑาลก็ยังถูกจมปลัก อยู่กับอาชีพที่ใช้แรงงาน เช่นการล้างท่อระบายน้ำ ซึ่งแม้ว่าพวกเขาต้องการเปลี่ยนอาชีพ แต่ก็ยังคงถูกบังคับให้ทำงานประเภทนี้อยู่ต่อไป
คุณรัชนีเสนอให้อินเดียใช้ทรัพยากรเทคโนโลยีสารสนเทศ เพื่อให้เข้าถึงคนที่ต้องการใช้ประโยชน์ให้มากที่สุด เพราะในปัจจุบัน เทคโนโลยีนี้ยังคงเป็นประโยชน์ต่อคนที่มีความได้เปรียบอยู่แล้วในสังคม
อย่างไรก็ตาม นักการเมืองกำลังให้ความสนใจมากขึ้น ต่อคนจัณฑาลในรัฐอุตรประเทศ เพราะคาดว่าอินเดียจะมีการเลือกตั้งระดับประเทศในปีนี้ ซึ่งทางพรรคร่วมรัฐบาลที่นำโดยพรรคครองเกส และพรรควีเจพี ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านที่สำคัญ กำลังตั้งคณะกรรมการและไต่สวนถึงความเป็นอยู่ของคนกลุ่มนี้อยู่
